Organy

[Walpurg]

Ten temat musiał powstać i wierzę, że będzie się rozwijał. Mamy eksperta Hermesa, mamy miłośników muzyki organowej, więc chyba warto mieć osobne miejsce do pisania o tych wspaniałych instrumentach i muzyce na nich wykonywanej. Pierwszy post ma nawet konkretny wniosek, ale on na końcu.

Zacznę od tego, że od dziecka zachwycały mnie dwa bardzo dobre instrumenty - jeden w moim parafialnym kościele, drugi, absolutnie wybitny, w Archikatedrze Chrystusa Króla w Katowicach. W tym drugim przypadku dochodzili "organiści"; często występował tam prof. Julian Gembalski czy Michał Banasik. Szukając zachowanych nagrań z katedry, znalazłem kilka fenomenalnych rzeczy. Przede wszystkim znalazłem jednak wywiad z prof. Gembalskim i dowiedziałem się, że w Katowicach mamy Muzeum Organów Śląskich. Jest ono niesłychanie fascynujące (na filmiku poniżej prof. Gembalski najpierw opowiada o swoich projektach organowych, potem oprowadza po tym muzeum - fascynujące!).

Profesor Julian Gembalski i Muzeum Organów Śląskich
https://www.youtube.com/watch?v=UWM0LiCWqY4
Zobaczcie to koniecznie!


A tu bardzo różne przykłady wykorzystania możliwości organów katedralnych w Katowicach:
Marcel Dupré - Prélude et fugue en sol mineur
https://www.youtube.com/watch?v=_zo9iUhmk3w
Józef Skrzek & Michał Banasik - Moog & Church Organ duet - nie może mi to wyjść z głowy!
https://www.youtube.com/watch?v=q9dnqufIVbY
Prof. Tomasz Orlow - improwizacja
https://www.youtube.com/watch?v=tGHnu6fl3L4
Ch.M. Widor - Symphony no.5 - Movement 5 - Toccata - Krzysztof Kotoński
https://www.youtube.com/watch?v=y6tSlYJ7pjo


Wniosek
Hermes musi przyjechać do Katowic. Może jesienią? A jak przyjedzie, zmontujemy ekipę (Marcin!) i pójdziemy z naszym znawcą na zwiedzanie. Sądzę, że odwiedzanie takiego miejsca bez kogoś, kto się na tym zna, jest trochę bez sensu.

[Hebius]

Pytanie do Hermesa (ciekawe czy zauważy, skoro nie dostrzegł jeszcze istnienia tego tematu).

Organy w katedrze w Bradze (Portugalia) - mają jeden stół do gry, który może obsługiwać jedna osoba - orientujesz się?

[Hermes]

Temat widziałem
Natomiast nie rozumiem pytania

[marcin]

Byłem w Bradze swego czasu
Taka portugalska Częstochowa można powiedzieć tylko dużo ładniejsza

[Hebius]

Temat widziałem
Natomiast nie rozumiem pytania

Organy mają piszczałki od frontu i po bokach, ale to jeden instrument, na którym się gra z jednego stołu? Dla jednego organisty?

Znajoma swój dylemat ujęła w takich słowach:

Z ciekawostek coś, co mi się bardzo podobało - organy w katedrze w Bradze. Niestety nie można było wejść na górę i nie trafiłam na moment, kiedy ktoś na nich grał. Zastanawiam się, czy są dwuosobowe?

[Hermes]

To są 2 niezależnie instrumenty

[Hebius]

No i wszystko jasne.

A wiesz może jak z tych organów korzystają? Bo to chyba niezbyt typowe? Oba instrumenty wyglądają podobne, więc po co im takie? Do grania w duecie przez dwóch organistów?

[Hermes]

Na półwyspie iberyjskim w okresie baroku grano na 2 organach na raz na mszy

[Walpurg]

Hermesiu, mam pytanie i ogólnie prośbę o wykładnie, opinię i twoją lub taty praktykę.

Na Youtube wyczytałem w komentarzach, że akompaniament organowy do Prefacji jest wręcz zakazany. Serio? I dlaczego? Dlaczego akurat ta część liturgii? No i praktyka? Ty czy tata towarzyszyliście księdzu w czasie Prefacji?

[Hermes]

Tak, jest absolutny zakaz grania do prefacji.
Śpiewy można podzielić na 2 grupy: solowe i wspólnotowe. Wszelkie fragmenty, które śpiewa kapłan/diakon/kanton, w które nie włącza się lud lub inna zbiorowość (chór, schola cantorum), są śpiewane bez akompaniamentu (W imię Ojca, kolekta, czytania, ewangelia, prefacja, modlitwa eucharystyczna, zwrotki psalmu responsoryjnego, modlitwa nad darami, modlitwa po komunii itd). Natomiast pozostałe śpiewy przynależą do zbiorowości i wtedy można akompaniować (odpowiedzi: [Amen, I z Duchem Twoim, refren psalmu, Alleluja], części stałe [Panie zmiłuj się (w tym tropy, np. Panie, który znasz nasze słabości zmiłuj się nad nami), Chwała, Wierzę, Święty, Baranku Boży], pieśni towarzyszące innym obrzędom [na wejście, przygotowanie darów, komunię itd.]
Tak więc przy prefacji mamy
Dialog przed prefacją - śpiew kapłana solo, odpowiedź ludu z akompaniamentem
Prefacja - kapłan solo, bez organów
Święty - śpiew ludu z akompaniamentem

Podejrzewam, skąd to pytanie, czasami się słyszy, że na Śląsku organiści akompaniują prefacji, ale to ogromny błąd. Jeżeli kapłan nie jest w stanie zaśpiewać bez akompaniamentu, to powinien recytować. U nas nigdy nie gra się do prefacji.

19. Na organach i innych instrumentach wolno akompaniować do śpiewu przez
cały rok liturgiczny. Wyłączone są od tego jedynie śpiewy solowe celebransa i
diakona, np. prefacja, Ewangelia itp.

Ten dokument, to chyba najważniejsze przepisy dotyczące Polski, jeśli chcesz mogę przeszukać jeszcze inne dokumenty

[Walpurg]

Podejrzewam, skąd to pytanie, czasami się słyszy, że na Śląsku organiści akompaniują prefacji, ale to ogromny błąd. Jeżeli kapłan nie jest w stanie zaśpiewać bez akompaniamentu, to powinien recytować.

Faktycznie, dla mnie w czasach, gdy byłem dzieckiem i nastolatkiem, to było oczywiste, że w czasie bardziej uroczystych liturgii, a czasem i normalnie w niedzielę. organista akompaniował w Prefacji. I wcale nie wynikało to z braku umiejętności księdza. Mój proboszcz akurat był świetny wokalnie. Organy w Prefacji dodają jakiegoś dostojeństwa.

Ale to chyba taki martwy zakaz. Przecież nie ekskomunikują organisty ani księdza z tego powodu?

[Hermes]

A wiesz, że w każdej diecezji jest coś takiego jak komisje przy biskupie? Od spraw muzyczno-organistowskich też jest. Zawsze mogą organistę wezwać na dywanik, albo zwolnić. A kiedyś jeden ze znanych mi księży, przerwał prefację i zwrócił uwagę organiście

[marcin]

Jakby mu nie mógł powiedzieć po mszy

[Walpurg]

Nie rozumiem po co robić z czegoś takiego problem.

Ale dla niektórych katolików ostatnio największym problemem jest to, że papież Franciszek pojawił się w Bazylice Św. Piotra bez sutanny, w spodniach. Koniec świata, papież w spodniach.

[bolevitch]

co do organów, to ten aspekt historii Koscioła nie jest mi praktycznie znany. mogę się domyślać, że decyzja, by towarzyszyły one tylko śpiewowi ludu, była jakimś kompromisem między zwolennikami gry na instrumentach w czasie obrzędów a przeciwnikami. Jest to jedna z rzeczy różniąca do tej pory Kościół katolicki od prawosławia, gdzie żadnych instrumentów się w świątyniach nie używa.
Ani na ścianie wschodniej ani w Polsce północnej czy centralnej nie spotkałem się z tym, by organista akompianiował celebransowi w jego modlitwach.

[marcin]

Swoją drogą nie wiedziałem o tym muzeum o którym pisze Walp.
Pytanie czy jest to normalne muzeum czy jakieś dziwactwo gdzie trzeba się wcześniej umawiać, dzwonić itp.