Festival Oude Muziek Utrecht
(woensdag 31 augustus 2022)
- przez moment myślałem, że słucham Pasji wg św. Jana BWV 245 Jana Sebastiana Bacha - ale jakoś tak dziwnie mi brzmiało, że się wgłębiłem w opis, w którym już sam tytuł mówi wszystko:
Wat als Bach de vervolging van LGBTQIA+ mensen op muziek had willen zetten?
(Co by było, gdyby Bach chciał przenieść prześladowania osób LGBTQIA+ na muzykę?)
Muzyka Bacha, libretto nowe, tęczowe.
Kuriozum.
De verhalen uit het nieuwe libretto (zie pdf hierboven) komen uit historische bronnen. Alle bij naam genoemde personen hebben werkelijk geleefd en hun lot is in vele archiefdocumenten beschreven. Twee gebeurtenissen uit de tijd van Bach staan centraal. Het eerste speelt zich af omstreeks 1730, toen er in Utrecht een golf van vervolging plaatsvond, waar talrijke homomannen het slachtoff er van werden. Ten tweede is er het tragische verhaal van de trans persoon Anastasius Lagrantinus Rosenstengel, die in 1721 in Halberstadt geëxecuteerd werd, omdat hij als man met een vrouw samenleefde, terwijl de omgeving hem defi nieerde als vrouw.
Verder behandelt het nieuwe libretto recente gebeurtenissen van homohaat, zoals het bloedbad in de homonachtclub Pulse in Orlando en het geweld tegen lesbische vrouwen in Mexico. Het resultaat is ongeloofl ijk. De beroemde passies van Bach zijn ons zo vertrouwd dat we de tekst soms uit het hoofd kennen en we ons elke jaar weer verheugen om deze bekende werken opnieuw uit te voeren. Hierdoor gaan de actualiteit van het drama en de schrijnende uitspraken uit het oorspronkelijke libretto meer en meer verloren. Hoe kunnen we anno 2022 nog de schok ervaren, die Bachs passies in de Leipziger kerken in de achttiende eeuw veroorzaakten? We vinden het herschrijven van deze passie een spannend experiment binnen de historische uitvoeringspraktijk. Het stelt ons in staat om de muziek van Bach op een geheel nieuwe manier te ervaren en emoties, die verdoezeld waren door het patina van de lange uitvoeringstraditie, opnieuw te ontdekken.
------
Historie w nowym libretto pochodzą ze źródeł historycznych. Wszystkie wymienione z imienia osoby rzeczywiście żyły, a ich losy są opisane w wielu dokumentach archiwalnych. Centralne znaczenie mają dwa wydarzenia z czasów Bacha. Pierwsza ma miejsce około 1730 r., kiedy w Utrechcie miała miejsce fala prześladowań, w których ofiarami padli liczni geje. Po drugie, to tragiczna historia transseksualnego Anastasiusa Lagrantinusa Rosenstengela, który został stracony w Halberstadt w 1721 roku za życie z kobietą jako mężczyzną, podczas gdy środowisko określało go jako kobietę.
Nowe libretto dotyczy również ostatnich wydarzeń homofobii, takich jak masakra w klubie nocnym dla gejów Pulse w Orlando czy przemoc wobec lesbijek w Meksyku. Wynik jest niewiarygodny. Słynne pasje Bacha są nam tak dobrze znane, że czasami uczymy się tekstu na pamięć i nie możemy się doczekać ponownego wykonywania tych znanych utworów co roku. W efekcie coraz bardziej ginie aktualność dramatu i przejmujące wypowiedzi z oryginalnego libretta. Jak w 2022 roku możemy jeszcze doświadczyć szoku, jaki namiętności Bacha wywołały w lipskich kościołach w XVIII wieku? Przepisywanie tej pasji jest dla nas ekscytującym eksperymentem w ramach historycznej praktyki wykonawczej. Pozwala w zupełnie nowy sposób doświadczyć muzyki Bacha i na nowo odkryć emocje przysłonięte patyną długiej tradycji wykonawczej.
Ale płyta jest naprawdę świetna, Dessay ma piękny głos, a repertuar znakomity (arie Haendla, Bacha, Monteverdiego i Rameau).
