@Marcin
Jesteś pewny?
I takiego babola w doktoracie nikt by nie zauważył?
Żaden z recenzentów angielskiego nie znał?
Praca pani Jagody jest tez cytowana przez innych badaczy
Ciepły
Najbardziej znana subwersja w jezyku jest wspomniana juz subwersja angielskiego queer, które z obelgi stało sie samookresleniem społecznosci LGBTQ. Znaczenia queer i der Schwule (w przeciwienstwie do polskiej cioty i pedała), w procesie rekontekstualizacji i przewartosciowania wyrazu,zostały przejete przez ówczesnych gejów i współczesnie wykorzystywane sa nie tylko przez działaczy wspierajacych społecznosci LGBTQ, naukowców, teoretyków kultury itd., ale równiez przez pozostałych uzytkowników jezyka m.in. przy okreslaniu tozsamosci, oznaczaniu przestrzeni publicznej czy po prostu w codziennej komunikacji (np. queer theory, queer studies, New Queer Cinema, Schwules Museum, Schwule Bars, Schwule Sauna).
Powstanie odprzymiotnikowego rzeczownika der Schwule (niem. schwüle– ‘duszny, parny’) wiaze sie m.in. z teoria seksuologa Magnusa Hirschfelda, która dzis nalezy postrzegac bardziej jako anegdote i ciekawostke, niz badawcza hipoteze per se. Hirschfeld twierdził bowiem, ze skóra mezczyzn o homoseksualnej orientacji jest cieplejsza od tych o orientacji heteroseksualnej22. Z kolei Adolf J. Strofer uwazał, ze gejów łacza wzajemnie wyjatkowo „ciepłe relacje”, przy czym w stosunku do kobiet sa juz obojetni – ani goracy, ani zimni – po prostu ciepli (Strofer 1937: 131–140).Trzecia teoria nalezy do Heinza Küppera, który ciepłosc gejów wiazał z goraca atmosfera w dedykowanych im lokalach. Warto podkreslic, ze w PRL-u gejowskie miejsca spotkan rzeczywiscie nazywano ciepłowniami, choc nie tyle przez panujaca w nich atmosfere, co – po prostu – przebywajacych tam ciepłych (Chacinski 2005: 62)23. Skupiajac sie jednak na semantycznej genezie der Schwule, podobnie jak w przypadku polskiego cieplaka, czeskiego teplouša i słowackiego teploša, nalezałoby szukac jej w wyrazeniu warmer Bruder (lub worm brother).
Cieplak w Miejskim. Słowniku slangu i mowy potocznej 24 definiowany jest jako ‘osoba lubiaca kontakt fizyczny z druga osoba o tej samej płci, czesto mezczyzna’. Leksem zaliczony został do bardzo obrazliwych, negatywnie nacechowanych. Zupełnie inaczej natomiast w swojej pracy cieplaka wartosciuje Rodzoch-Malek, uznajac go za synonim srodowiskowy osoby homoseksualnej o funkcji ewidentnie eufemistycznej, budzacy miłe, pozytywne skojarzenia (Rodzoch-Malek 2012: 151). Podkresla przy tym, ze cieplak (oraz ciepły, cieplaj i ciepluch) to kalki semantyczne (wyzej juz wspomnianego) angielskiego worm brother (ciepły brat).
Ciepły brat. Chłopak na minuty. Chłopak na godzine, na rozległosc kilku krzaków
czy nadrzecznych zarosli25.
Z kolei A. S. Dyszak zaznacza, ze desygnujacy geja cieplak „stanowi od dawna element leksyki gwary Bydgoszczy” (Dyszak 2012: 65) i pochodzi od słowa ciepły (Dyszak 2012: 65). Wskazuje przy tym równiez na mozliwosc powstania cieplaka w wyniku uniwerbizacji wyrazenia ciepły brat (Dyszak 2012: 71), etymologii którego – w przeciwienstwie do Rodzoch-Malek – doszukuje sie (ze wzgledu na uwarunkowania gwary bydgoskiej) w niemieckim warmer Bruder (Dyszak 2012: 71).
Na podstawie przymiotnika teplý (ciepły), przez dodanie sufiksu -ouš, stworzony został równiez czeski teplouš, oznaczony w słowniku jako wyraz potoczny i obrazliwy26. Z kolei w definicji słowackiego leksemu teplý wskazuje sie na jego synonimicznie uzycie do wyrazenia teplý brat (ciepły brat, warme Bruder, worm brother) oraz slangowego teploš (i analogicznie dla lesbijki: teploška) (Oravec 2014). Tozsama geneze ma słowenski, uznawany za wulgarny toplovodar, wywodzacy sie z wyrazenia topli bratec27.
Notabene, ciekawa pozostaje równiez – choc wykraczajaca juz poza omawiane jezyki indoeuropejskie – sytuacja desygnatu geja w jezyku wegierskim. Meleg literalnie znaczy: ‘ciepły, goracy’. Od pozostałych tozsamych formalnie nazw rózni sie jednak tym, ze o ile w słowianszczyznie wyraza pogarde i niechec do wskazywanego podmiotu, o tyle wegierski meleg od poczatku jest słowem poprawnym politycznie, neutralnym i uzywanym powszechnie w wegierskiej rzeczywistosci jezykowej (zamiast internacjonalizmu gay). Dla przykładu – analogicznie miedzynarodowy skrótowiec LGBT (Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender) na Wegrzech przyjmuje postac LMBT (Leszbikusok, Melegek, Biszexuálisokés, Transznemuek)28.
Tomasz Łukasz Nowak (Uniwersytet Wrocławski)
O kulturowych relacjach miedzy wybranymi nazwami geja
@Nathi
ta gwara bydgoska to twój ogródek.